Mga Balud sa Kalimot nga moy Mobanlas ning Gugma

Dili ikahiklin ang akong kagul-anan sa dihang kita iwakli na unya sa kapanahonan;
Dat-ugan ko gayud sa lun-lun pagbasol ang kahitas-an ugaling ipahilayo na unya kita sa tawhanong kabilinggan;
Singut ug luha kining puhonan alang sa pag-utingkay sa kahulogan niining tanghaga sa kinabuhi nga mibalikos niining atong kahimtang;
Kining tanan, mga damgo, mga pagduhiraw, mga pagpangaliyupo, mga pagbakho, ug mga kagul-anan, mga bato lamang kining gipas-an niining kabus nga buhilaman.

Oohh, akong pinangga… Imo pa ba kaha unya ako’ng lingi-on sa panahon nga kakha-on na kining akong mga panit sa mga maha-it nga kuko sa kapanahonan?
Imo pa ba kaha akong pamati-on sa panahon nga ibanlas na unya ako sa mga makabungol nga balud sa kalimut?
Asa ko unya ipadagay-day kining luha sa samara’ng kasing-kasing sa panahon nga magpa-uraray kana sa mga bukton sa laing binuhat? Asa? Ihung-hung lamang unya ang bililhong saad ngadto sa Dios nga mabuot.

Naglimin ang dakung kahibulong ning dughan human nga ang tanang lugan-ay sa atong kabatan-unan ipad-pad na unya sa mga huyohoy sa mabiay-biayong hangin sa katigulangon;
Og unya nianang panahona, ako moyahat na lamang sa kapanganoran uban sa paghandum sa mga gugmang gitagik na lamang sa mabuloko’ng lambo sa sugilanon.

Ooh..inday ko, lantawa ang mga matam-is nga asoy sa gugma ning higayuna; ug ayaw kini ibaylo sa malu-ibong takna.
Alang kini kanimo ning akong lindog nga dili matun-as taliwa sa tawhanong kalibug, dawata kining pulong nga dili mawatas-watas sa tawhanong kahibulong.

Og nianang panahona, lantawa pagbalik kining tinuoray nga gugma.

Kabalaka sa Akong Inampingang Gugma

Gipayhag ko na ang dugay nga katahap sa gugmang gilikosan sa tim-us nga gumunhap;
Dili makay-ag kining pagbati nga sa bisan unsang huros sa pagtamay dili modahili;
Ang mga pulong nga akong gilituk mga lunsay nga tinipigan ug sa kasing-kasing dugay nang gililuk;
Gibambalayan kini sa tinuoray nga galamhan uban sa kahadlok nga mangatun-as unya kini diha sa kapanahonan.

Ubos niining kabus uyamot nga kabalaka ang timgas nga pangindahay sa gugma;
Og tanan naka-amgo niining akong hamiling kabilinggan, ang kalimot dili unta makabuntog sa kapanahonan;
Kining gugma’ng naulipon kanunay sa tawhanong kasaysayan sa kanunay isugilon sa bisan unsang garay sa pinulongan;
Apan kining tanan masil-sil sa kasing-kasing ko’ng naputos sa panghina-ut nga ang gugma dili lang unta maanud sa lapyahan sa kalimut.

Oh..akong pinangga, pamati-a kining pulso sa gugma niining gutlo-a ug ayaw itugot nga agawon kini sa taas nga litaniya sa takna;
Ang dios maoy mopamatuod nga kining akong ligdung nga tinguha ug laraw maoy lun-lun tinuod.

Ipadayun ko ang Tinguha sa Pagpakiglayug sa Kapalaran

Kining atong pakigsandurot ipadayon
Bisan ang uban wala na magmalipayon;
Mga pulong uban sa maayong huna-huna gidugtong
Ug mga handurawan sa kagahapon ning kasing-kasing nagbinugtong.

Mga gugma, saad, ug mga tinguha gisalindot
Gumikan sa mga asoy nga gibiyaan na sa kaanindot;
Ang templo sa pagbati gitukod uban sa mga pulong
Gipayhag usab sa mga pulong nga gianud sa kahibulong.

Dinhi mahitugkad ang mga lawm nga gumunhap sa kinabuhi
Mga balaknong pulong maoy lunlung bahandi;
Mga dili makita ug dili masuta, ipadayag niining mga tinakdong lindog
Apan masaysay gihapon ginamit ang lamdag sa mga pulong nga dili matay-ug.

Lawasnong Kabuang nilang Hayden Kho

Hilabihan ka tonto gayud niining usa ka amamaliw nga doktor nga Hayden Kho. Tiaw mo bang iyang kuhaag bedyo ang iyang kaugalingong kaulag samtang siya nakiglambiyong ug nakighabal sa pipila ka mga babaye. Dili kini tiaw, apan usa lamang kini ka pagpakita sa iyang pagkabuang. This animal seems to me to be a narcissistic pervert nga nakulangan sa pagkalalaki.

Ingon sa dili kita makatuo nga binuhatan kini sa usa ka edukado’ng bata. Sayang kang buanga ka, nganong nisamot kag kabuang – nagkatakud lang tingali mog kamandag sa bigaong doktor nga si Vicky Belo.

Kining mga dagkung burikat nga mga artista usab sama nilang Maricar ug Katrina Halili, nakaako pa gayud sila sa pag-ingon nga gipanamastamasan sila pinaagi sa pagpasalida sa ilang binuhatan. Kami inyong tontohon mga yawaa mo? Pirti man gani nimong sayaw-sayaw atubangan sa kamera uban niadtong imong libreng kustomer sa palami? Ayaw mo pangumedya intawn oy, kaulawi lang intawn ang inyong banay KUNG dili makamaong maulaw sa inyong kaugalingon mga hinampak mong dagku.

Tua say inahan ni Hayden Kho nga hilabihan ka tay-ug sag pangutok kung manabi. Maypag nagpakahilum ka nalang yawaa ka kung dili man lang gani ka makahan-ay og tarung nianang imong huna-huna. Wa ka maulaw nga pirting kiyud-kiyud sa imong anak niadtong mga burikat nga dagko? Maypa nimong inahana ka og milayat kana lang unta sa pang-pang sa kintolimbo kaysa magpataka ka lang og yaw-yaw nga nakapasamot lang hinuon sa makauulaw ninyong kahimtang.

Ang mga tonto usab nga mga abogado didto sa hanggaw nga Manila mikisi-kisi pag-ayo gumikan kay mao na kini ang dakung higayun nga mainila sila ug makasapi’g nilibo diha sa makauulaw nga hinabalay nilang Hayden Kho, et als. Kining mga abogadong tonto didto sa Manila nag-iyahayg pangitag tagsa-tagsa ka mga surikbot nga palusot bugti ang dagkung bayranan sa professional fees. Unsay pribadong kinabuhi diha sa salida nga gitan-aw sa tibuok kalibutan? Wa mo masayud sa giingong “Res Ipsa Loquitur” sa kaguliyang karon nga ang inyo rang tagsa-tagsa ka kliyente maoy nagpasi-ugda? Wala mo mangabuang mga abogadoha mo nianang pagbutang nilang Katrina ug Maricar isip mga biktima nga pirti man ganing agulo-agulo sa kalami atubangan niadtong kamera nga ilang gimontar nang daan? Wala mo mangayabag sa pagwara-wara sa ilang katungod nga ila man kadtong gimbut-an ilang kapalaran ubos sa posibilidad nga mapasalida gayud ang ilang gi video-tape nga binuhatan? Pila may nasapi ninyong mga yawaa mo? MAYPAG DAUBAN NALANG TANANG ABOGADO ARON DILI MAKALAMAY ANG GUBOT SA KALIBUTAN. Ang akong pagka-abogado dili ingon niini ka yabag nga magpakabuta nalamang sa mga kahimtang sa katilingban kung tap-tapan na ang mga mata sa bughaw nga salapi.

Hoy! Hayden, Hoy! Katrina, Hoy! Maricar, ug uban pa. Ang inyong pagpakaulaw mamahimong mansa sa inyong kinabuhi lakip na sa inyong mga kabanay.. Paghikog nalang intawn mo oy, mga yawaa mo!

no need of apology to the “mail order bride” statement

Nganong ato mang ilimud kining kamatuorana? Nganong taguon ta man kini?

Tinuod gayud nga daghan sa  atong kababayn-ang pinay karon anaa sa maghugop sa mga internetan alang sa pagpangitag mga pamanhunong langyaw. Kini mao nay bag-ong sukdanan sa kalampusan sa banay nga ang ilang anak nga babae makapamana og “foreigner”, dili hinuon tanan apan daghan na kini sigun sa nasinati na.

Niining mga panahona, murag dili na kaayo lig-on ang pagpa-eskwela sa mga babae gumikan sa ka mahal sa bayranan sa tunghaan ug sa kabudlay niini. Ang pinakadali nga ang-ang sa pagpanapi mao na lamang ang pagminyog mga puti.

Unya kay usa man kini ka kamatuoran, nganong dili naman lang ta kini dawaton sa walay pagpangulipas? Nganong papangayu-on natog pasaylo ang mga tawo nga mihatag og pamahayag sahi niini. Si Alec Baldwin usa lamang ka tigpaniid sa sitwasyon nga nahitabo usab didto sa America gumikan sa kadaghan nang mga puti nga nakigminyo diha lamang sa internet.

Dili ba diay tinuod nga daghan karong mga pinay [uban kanila mga minyo] nga nagpunay og internet og nagpangayo sa mga ka-chat nga “foreigner” bugti ang ilang saad sa pagpakigminyo or pagpakita sa ubang bahin sa ilang lawas? 

Hinuklogi kini ninyo.

To Alec Baldwin, you don’t need to ask for an apology. Your statement is just a pure expression of reality. This is the time where we should praise an honest statement rather than giving reward to a dishonest flatteries.

  

maghuhukom, abogado, ug piskal: mga yawa sa atong katilingban

Hilabihan gayud ka dakung bwesit sa imong kinabuhi kung ikahibalag mo kining mga yawa sa katilingban diha sa dalan sa imong pagpanimpalad.

Walay pulos nga ikahugoy-hugoy kining mga tawng maut ug hepokrito nga magpaka-lantip-lantip sa tanang butang. Apan kining ilang mga opinyon mga butang nga wala gyuy kapuslanan.

Duna ni silay gisunod nga lagda gikan sa corte suprema nga kinutlo gikan sa constitucion nga gitawag og “speedy trial”. Ang “speedy trial” mao ang pagpadali sa pagtaral nga molanat lamang sa napulo ka mga katuigan. Mao ni mga edukado’ng buang sa katilingban.

Nagkinahanglan ba og dugay nga katuigan alang sa pagpalusot ug sa pagproyba sa bisan unsang kaso? Ang tubag “WALA”. Apan sa ilang kabuang, laygayon pag-ayo sa gidugayon ang tanang dunay mga kaso.

Tun-an sulod sa upat ka tuig kining kurso nga abogasya, apan ang pagtulon-an niini mamahimo rang kat-unon sulod sa usa ka tuig. Asa gud mo mangita nga ang balaod nga gibuhat sa mga congresista [uban kanila dili abogado] didto sa camara, maoy tun-an pag-ayo sa mga abogado unya pagka-ingon ugma mausab ang maong balaod nga gitun-an didto sa tunghaan sulod sa dugay nga katuigan? Pagkawalay-pulos gayud.

Dunay giingon sa mga abogado nga “presumption of innocence” sa mga akusado. Kini ang pag-isip nga walay sala sa sinumbong hangtud nga kapamatud-an sa walay pagduha-duha sa iyang kasal-anan didto sa hukmanan. Nya nganong dugayon man pag-ayo ang kaso? Nganong patubagon paman ang akusado sa mga akusasyon  nga akusasyon dili man kaha maoy proyba sa kasal-anan? Pagka-yabag gyud ning mga abogado.

Sa huna-huna ning mga abogado nga nagsunod sa pordoy nga huna-huna sa corte suprema, ang kaso kuno nga dili suportado sa mga gidesisyon sa corte suprema kay mga huyang nga kaso gumikan sa doctrina nga giingong “stare decisis”. Pastilan ka mga tonto gayud.

Wala kuno silay kabubut-on sa ilang pagpangatungdanan bisan pa og mga tinudlo sila sa mga politiko. Motuo kaha mi ani inyong mga pagpaka-aron-ingnon?

Kinsay mayor nga gitaral unya gipildi sa maghuhukom nga nagdawat og “allowance” gikan sa syudad?

Kinsay mayor nga gikasohan unya gipasaka sa piskal nga nagdawat og “allowance” sa syudad?

Asa mo mangita’g panuki-duki alang sa mga tinonto nga ang nanuki-duki maoy gi-aresto? Si Leo Lastimosa usa sa mga nasugamak niining mga legal nga kabuang, gi-aresto siya ubos sa orden de arresto nga gipalabang batok kaniya sa maghuhukom nga adunay kabubut-on sa gobernador nga kawatan, gipasaka kini sa piskal nga suod kaayo sa mga kawatang banay sa gobernadora sa Sugbo. Si Lozada usab nga maoy nagpagya sa dagkung binuang mao na hinuoy gitanggong sa bilanggo-an. Pastilan ka AMAW gyud ning kartiyo sa mga abogado, maghuhukom, ug piskal.

Kini sa silay propesyon nga makahimog pamahayag  alang sa usa ka taw NGA DIIN ANG HINGTUNGDAN MISMO WALAY KASAYURAN KUN UNSAY KAHULOGAN SA MGA PAMAHAYAG NGA KUNO IYANG BARUGANAN. Buang nga sestima.

Sukta kuno imong kaugalingon kun dili ba mga yawa kining mga tawhana sa atong katilingban?

LEONKILAT

LEONKILAT: KATIPUNERO SA TRES DE ABRIL 1898

“Ang pagsuliyaw ug kasaba maoy nakapakugang taliwala sa kahilum human sa tingpaniudto, 3 de Abril 1898, dinhi sa Sugbo samtang mipahulay ang mga Sugbuanon. Ang kalangas mao’g paminawn sa “Leon, Leon” ug sa “Revolucion, Revolucion”
Kini maoy hubad binisaya sa nahasulat ni Elisa Krapfenbauer, usa ka Aleman nga dinhi nagpuyo sa taliwang dapit sa Sugbo niadtong panahon sa pag-alsa ni Leonkilat.

Si Pantaleon Villegas natawo didto sa Bacong, Negros Oriental niadtong 1873. Taliwa sa kakabus, siya milalin dinhi sa Sugbo aron sa pagpangitag pangabuhian. Dinhi sa Sugbo siya nahimong tighahatud sa mga tinapay sa usa ka panaderia. Sa usa sa mga salida sa Circus Troupe, si Leon [angga ni Pantaleon Villegas] mikuyog kanila isip katabang hangtud nahimo siyang magdudula niini gumikan sa iyang ka-idlas manglihok-lihok. Sa dihang ang Circus Troupe misibug didto sa Manila, nakapalag si Leon sa ubang sakop sa Katipunero [KKK] nga maoy miganoy kaniya sa pagsalmot niini. Didto nahimong tinuoray nga katipunero si Leon samtang padayon ang iyang pagsalmut sa Circus diin niiya makuha ang iyang angga nga “kilat” isip magkahulogan sa iyang kahanas ug kaabtik. Alang sa ubang bisayang katipunero siya mao na si “Leonkilat”.

Ang mga dagkung opisyal sa katipunero naglaraw sa pagpahigayon sa pag-alsa panahon sa ika 8 sa Abril 1898 gumikan kay kini mao man ang “viernes santo”, halayo sa kabilinggan sa mga katsila ang pag-alsa. Apan kini wala mahinabo gumikan sa pagpanag-estokada sa mga katipunero tali sa mga guardia civiles didto sa Talisay nga maoy nakapahi-uknol sa laraw.

Kalabut niining panghitabo, gipadala si Leonkilat dinhi sa Sugbo [gani ang ubang taga-Cebu nagtuo nga siya usa ka taga-kabite nga haniti mo binisaya sahi sa kalantip] luwan sa sakayang nilayagan niadtong Agusto 1895 nga diha mahadunggo sa Samboan.

Sa wala pa maabot dinhi sa Sugbo si Leonkilat, mikaylap na ang mga balita ug mga huhungihong nga kuno siya usa ka tawong kublan [dili madutlan sa bala].

Nianang Abril 3, 1898 sa kahaponon si Leonkilat maoy nangulo sa pagpangatake sa Sugbo batok sa mga katsila nga nikalas sa 6 ka tawo ug kapin sa 20 nga samdan. Lakip sa mga samdan si Leonkilat nga gituho-ang naigo sa pagpamusil sa tigulang nga katsilang opisyal [kining opisyala gituhoang mao si Col. Joaquin Monfort, nga kun litukon sa kanhi-ayng bisaya “mampor”].

Wala mailog ni Leonkilat ang Fort San Pedro, Colegio Seminario de San Carlos, Casa Real, Convento de San Agustin, ug uban pang langyaw’ng pamatigayon. Sahi niini, mikalagiw si Leonkilat ngadto padung sa habagatang bahin sa Sugbo. Kini nahimong dakung asoy nga milusot didto sa Carcar niadtong Abril 5, 1898. Maoy katuyo-an ang pagsumpay sa estokada ug away didto sa Carcar sanglit ang mga katsila nagsunod man sa mga katipunero padung sa habagatang bahin.

Miabot si Leonkilat ug mga kaubanan sa Carcar niadtong Abril 7, 1898 aron didto paabuton ang migukod kanila. Didto sila sangko sa panimalay ni Mateo Barcenilla diin usab ilang gipahigayon ang “conferencia” uban sa mga halangdong banay ug opisyal sa Carcar.

Sa maong panagtigum, gihangyo sa mga Carcaranon nga adto lang sa bukirang dapit ipahigayon ang away, apan sa natiman-an sa mga saksi si Leonkilat miingon “dili mahimo adto sa bukid, anhi himo-a sa Poblacion ang away.”

Ang mga opisyal sa Carcar walay igong katarungan nga mopanig sa mga katipunero gumikan kay kini walay igong kusog batok sa mga katsila ug dili usab nila tuyo nga ang dakung kamatay anha mahinabo sa Carcar.

Busa, adunay laing tigum nga gipahigayon didto sa panimalay ni Florencio Noel [kanhi opisyal sa Poblacion], ug niining higayuna ilang nakab-ut ang hukom sa pagpapatay ni Leonkilat. Gitudlo sa ilang tigum si Apolinario Alcuitas sa pagpahipus ni Leonkilat [si Nario maoy mi-abi-abi ni Leonkilat dihang miabot sila sa Carcar] uban sa natiman-an nga pulong “Imo ba diayng palabihon nang tawhana kay sa Carcar, Nario?”.

Sa dihang nahinanok si Leonkilat, gisulod nila ni Nario ug mga kauban ang lawak ni Leonkilat dala ang maha-it nga punyal [ sharp dagger; because it is believed that he is invulnerable to bullets]. Sa dihang iyang gilaslas ang ubol-ubol ni Leonkilat, mikulisi pa kini ug nakiglayug mao nga aduna pay sinyagitay “ang lampara, ang lampara”.

Usa ka batan-ong babaye [usa sa mga mi-asoy niadtong 1898] nga si Kitay Alcuriza maoy nagdala sa lampara aron sa pagbanwag sa layug diha sa ngitngit nga lawak uban ni Leonkilat. Ang Mauser rifle nga gidala sa usa ka komboya maoy mikutlo sa kinabuhi ni Leonkilat. Sa wala pa mabugto, si Leonkilat miluwat pa sa iyang katapusang pulong “ayaw nalang ko ninyo patya”.

Giguroy ang patay nga lawas ni Leonkilat padulong sa plaza sa Carcar [luyo nianang monumento ni Rizal sa pagkakaron] ug misyagit ang mga ‘principales de poblacion’ sa pag-ingon “viva espanya”; inalirongan kini sa bagang duot sa mga Carcaranon – kaadlawon kadto sa Abril 8, 1898, viernes santo.

Karon, ang Leonkilat mao ang “calle [calzada]” diha sa may E-mall lusot sa mga kanto Sancianko ug Colon.

 

Mga Pulo

MGA NANGLABAY’NG PANGALAN SA MGA PULO

Human si Magallanes mibiya sa Homonhon, didto sila modantol sa pulo nga gitawag og Limasawa. Didto sa Limasawa si Magallanes ug ang ilang pamuno nga si Kolambu nagsandugo [blood compact] alang sa pagtak-op sa ilang panaghigalaay. Didto usab sa Limasawa nahinabo ang unang misa’ng Kristiyanismo niadtong Marso 31, 1521 diin ang mipahigayon sa misa mao si Padre Pedro de Valderrama.

Pagkatapos sa maong misa ni Padre Valderrama, si Magallanes mihingalan sa kapupud-an sa pag-ingon “Islas de San Lazaro”. Kadto mao ang unang napatik nga pangalan sa mga pulo diha sa talaan sa mga katsila.

Apan human niadtong makasaysayanong panghitabo sa Limasawa, mipaingon sila si Magallanes dinhi sa Sugbo. Midunggo sila dinhi niadtong Abril 7, 1521.
Sanglit ang unang mga Bisaya dinhi sa Sugbo nga misugat nila ni Magallanes aduna may mga patik, ang mga katsila [kini mipilit sa talaan ni Pigafetta] mihingan sa mga pulo sa kabisay-an [apil na niini ang Sugbo] nga “Islas de los Pintados” [mga pulo sa mga patikan]. Kini ang ikaduhang higayon nga natala ang paghingalan sa atong mga pulo.

Niadtong 1542, si Haring Carlos I sa Espanya mipadala ni Ruy Lopez de Villalobos alang sa pagsubay sa mga unang byahe. Milabay lamang si Villalobos sa kalauran sa Samar ug Leyte; kini iyang gihinganlan og “Filipinas” [magpasabut sa Leyte or Samar lamang] isip pahanungod alang kang Prinsipe Filipe [anak ni Carlos I].

Akong panaghap: Ang paghingalan sa mga pulo nga “Filipinas” ni Villalobos usa ka pagkabyon sa iyang paniid nga ang Hari sa Espanya niadtong higayona mao na si Filipe, gumikan kini kay sa ilang pagbiya sa Espanya si Carlos I nagmasakit. Gipasidunggan pag-ayo si Villalobos niining maong paghingalan sa mga pulo diha sa ngalan ni Filipe; si Filipe maoy nahimong hari sigun sa pangagpas ni Ruy Lopez de Villalobos.

HERMENEUTICA

MGA YANONG SUMBANAN ALANG SA PAGSABUT SA PANITIKANG BISAYA
1. Kinahanglan masayran sa magbabasa ang mga posible’ng tuig sa pagsulat sa maong panitikan [literature]; Aron kini dali rang matugkad ang mga kahimtang sa maong panahon nga maoy posible’ng maoy gihimong inspirasyon sa magsusulat.

 

2. Aduna usa’y kalambigitan ang mga pangagpas sa magsusulat mahitungod sa mga hitabo nga mahimong maoy tugkaron sa dili matuki nga panitikan.

3. Kinahanglan usab sayran ang mga titik nga gipang-gawi sa magsusulat; tinuod nga may mga pulong kaniadto nga wala na sa pagkakaron, ingon da usab nga may mga pulong karon nga wala kaniadto; ang pagsusi sa mga pulong nga gipang-gawi maoy modala sa magbabasa sa maong panahon. Ang mga pulong usab ang mopahimangno sa magbabasa sa kalidad sa huna-huna sa usa ka magsusulat.

4. Kinahanglan usab susihon ang mga dagkong hitabo nga nahidugtong sa panahon sa pagkasulat sa maong panitikan. Kini maoy modala sa magbabasa sa balati-an [emotion of the time] nga masinati sa maong kahimtang; kung mabati sa magbabasa ang tinuoray nga galamhan sa panahon, sayun da kaayo ang pagsabut sa maong panitikan gumikan kay masinati man usab ang sikolohiya sa palibut [social psychology] nga nadugtong sa panitikan.

5. Ang pagbahig sa pagsabut sa panitikan. Susihon kun kini nagkinahanglan bang sabtun sigun sa titik [literal intepretation] o pinaagi sa mga panig-ingnan [metaphorical interpretation]. Dinhi masusi ang katungdanan sa mga karakter sa sugilanon kun sila usa ba ka figurativa o tinuod nga persona.

6. Sa pagbasa sa panitikan, kinahanglan tan-awn og una ang pinaka komon nga pagpasabut aron kini matandi sa pagsabut sa gramatika sa panitikan. Kung adunay kalahi-an sa gramatika tali sa komon nga salabutan, kinahanglan utingkayon gayud pagbalik ang katuyo-an ug laraw sa magsusulat.

7. Ang laraw sa magsusulat lisud kaayo’ng tuki-on kay kinahanglan na usab nga mo-atras kita sa kinabuhi ug mga kasinati-an sa magsusulat. Ang laraw ug katuyo-an sa magsusulat mamahimo usa’ng untingkayon pinaagi sa pagtugkad sa iyang ubang mga sinulat [comparative literary studies] nga maoy makapa-labad gayud pag-ayo sa huna-huna sa eskolar. (Kini maoy hiniusang lindog sa Erlebnis ni Dilthey ug sa Psychological Hermeneutics ni Schleiermacher).

8. kinahanglan tugkaron usab ang kagawi-an sa pinulongan sa panahon sa pagsulat; ang kahimtang sa magsusulat; ang edukasyon sa magsusulat; ang banay sa magsusulat nga mamahimong adunay empluwensya sa mga pulong nga gipanggamit; ang mga kasub-anan sa magsusulat; ug ubang mga hitabo nga nakapahimong mabulokon sa kinabuhi sa magsusulat. (Erlebnis ni Dilthey).

9. Angay nga susihon ang kahulogan sa pulong sigun sa panahon ug kahimtang. Dili usab angay kalimtan ang mga lagda sa pinulongan nga maoy gipatuman ug gisunod sigun sa maong panahon ug kahimtang (grammatical rules of the time).

10. Tugkaron usab kun ang sinulat usa ba ka kinabubut-on sa tagsulat or usa ba ka tahas diin ang tuyo sa nagpasulat maoy gipatuman. Susihon usab kun ang pagsulat usa ba ka pag-asumir sa magsusulat isip maoy tinugahan sa maong tulomanon or usa ba lamang ka yanong pagpanulat.

ELEHIYA ALANG SA DILANG BISAYA

ELEHIYA SA PAGKAPANAS SA ATONG HINIGUGMANG PINULONGAN

Sa pagdahili sa kapanahonan dili gayud mapugngan ang paglahugay sa mga sinultihan,
walay si bisan kinsang gamhanan ang makasalindot sa bisan unsang kausaban sa atong kagawi-an ug pinulongan,
dili kini mabitad pagbalik ni bisan kinsang kusgan – ni bisan kinsang batid – ni bisan kinsang banggi-itan,
taliwala niining tanan nga gisagubang nga kausaban, ang nasamdan nga mithi hugasan ta na lamang sa mga luha sa atong kasub-anan.

Ooh.. hinigugma namo’ng pinulongan, nganong gibiyaan mo man ang mabuloko’ng kagahapon sa dihang nahimugso ang kabag-ohan?
Nganong gihiklin mo man ang among pagmaya sa pag-amuma kanimo? Nganong gitalikdan mo man ang masadya nga kagahapon bugti ang imong pagkalagiw ngadto sa kinahiladman sa kawad-an?
Dili mo na ba diay agakon kining kabus nga mga bukton sa mga bisayang mamumulong? Talikdan mo na ba diay kami sa hingpit tugbang sa paghanduraw sa masadya nga paghandum?
Imo ba diay’ng tugotan ang way hunong nga dangoy-ngoy sa among kalag nga samaran ug ang mi-umido nga kasakitan sa imong pagtaliwan?

Ooh.. hinigugma namo’ng pinulongan, asa ka man namo pangitaa taliwa sa among kamingaw kanimo?
Asa man namo sud-unga ang mga matam-is mong handumanan taliwa sa among lunsay’ng kahigwa-us kanimo?
Og kinsa may among kasumbongan sa mga ti-unay namong pagbati’g kahingawa kanimo?
Tugotan ba lang namo nga mapanas na ikaw sa kapanahonan?

Dios sa mga pulong, dios sa kaisipan, dios sa mga dila, ayaw ninyo agawa ang among higugmang pinulongan gikan kanamo;
Ayaw siya laksi-a sa among panumduman, ayaw siya ihikaw sa among pagmaya, itugyan siya kanamo bisan pag motabon ang bag-ong kapanahonan ning among kabus nga kalikupan;
Tugoti kaming maghudyaka uban kaniya taliwa niining mapanamastamasong kahigayunan sa kapanahonan;
Tugoti siyang magpabilin sa tagsa-tagsa namo ka dila, sa tagsa-tagsa namo’ng kasing-kasing, itugyan siya kanamo.

Sa pagbanlas sa kapanahonan, dungan ang pagkapanas sa atong hinigugmang pinulongan.
Gitukmod kini halayo kanato, gipadpad kini sa mga huyohoy paingon sa kawanangan.
Gi-anud ang atong hinigugmang pinulongan sa lapyahan sa halapad nga kawad-an.
Mihuros ang hangin sa kabag-ohan nga maoy mitayhop sa atong hinigugma ngadto sa kapunawpunawan.

Sa among paghinuktok, dili ka namo kalimtan, handumon ka namo hangtud may kaisipan ang mihigugma kanimo;
Ikaw mapanas sa kapanahonan, apan walay makalabni kanimo gikan sa bulawang altar sa among kasubo;
Ang among hinigugmang pinulongan hangtud sa hangtud among ampingan ug higtan sa talikala sa among paghandum.

 

Abril 11,2008