Lisud ba gayud ang pasulit sa Corte Suprema nga mao ang “Bar Exam”?

DILI TINUOD nga lisud kining pasulit nga gitawag og “Bar Exam”. Dili lamang matugkad ang mga kabuang sa mga mohimo ug mokorek niini.

Duha lamang ka posibilidad nga matubag ninyo ang tanang kaso sa pangutana diha sa pasulit. Gitagaan pa gayud kamo sa lugway sa pagpasabut niini sa inyong kaugalingon katarungan.

Mas lisud pa niini ang ubang pasulit kay dunay daghan kaayong tubag nga kapilian.

Ang lisud sa “bar exam” dili ang pasulit mismo kundili ang nalisu nga pangisip sa mo-check niini. Mao lamang kini ang propesyon diin naghan-ok ang mga yabag gumikan sa katarungan kay kining cursoha maoy gihimong taming sa ilang inseguridad sa kinabuhi.

Ang mga mahistrado sa corte suprema magpaka-aron-ingnon usab nga hilabihan gayud ka lisud sa ilang pasulit aron kunohay ingnon nga pirting ka espesyal niining propesyona nga wala gyud intawn uyamot kapuslanan sa tawhanong sibilisasyon.

Mabuhi ra ang tawo nga walay abogado, masabut ra sa tawo ang balaod bisag way abogado, makabuhat ra ang tawo og mga maayong balaod bisag way abogado. Ug labaw sa tanan, ang pagpanghukom sa sitwasyon mamahimong mahimo sa tin-aw ug way kabudlay bisag dili abogado ang mobuhat niini. 

Mga Balud sa Kalimot nga moy Mobanlas ning Gugma

Dili ikahiklin ang akong kagul-anan sa dihang kita iwakli na unya sa kapanahonan;
Dat-ugan ko gayud sa lun-lun pagbasol ang kahitas-an ugaling ipahilayo na unya kita sa tawhanong kabilinggan;
Singut ug luha kining puhonan alang sa pag-utingkay sa kahulogan niining tanghaga sa kinabuhi nga mibalikos niining atong kahimtang;
Kining tanan, mga damgo, mga pagduhiraw, mga pagpangaliyupo, mga pagbakho, ug mga kagul-anan, mga bato lamang kining gipas-an niining kabus nga buhilaman.

Oohh, akong pinangga… Imo pa ba kaha unya ako’ng lingi-on sa panahon nga kakha-on na kining akong mga panit sa mga maha-it nga kuko sa kapanahonan?
Imo pa ba kaha akong pamati-on sa panahon nga ibanlas na unya ako sa mga makabungol nga balud sa kalimut?
Asa ko unya ipadagay-day kining luha sa samara’ng kasing-kasing sa panahon nga magpa-uraray kana sa mga bukton sa laing binuhat? Asa? Ihung-hung lamang unya ang bililhong saad ngadto sa Dios nga mabuot.

Naglimin ang dakung kahibulong ning dughan human nga ang tanang lugan-ay sa atong kabatan-unan ipad-pad na unya sa mga huyohoy sa mabiay-biayong hangin sa katigulangon;
Og unya nianang panahona, ako moyahat na lamang sa kapanganoran uban sa paghandum sa mga gugmang gitagik na lamang sa mabuloko’ng lambo sa sugilanon.

Ooh..inday ko, lantawa ang mga matam-is nga asoy sa gugma ning higayuna; ug ayaw kini ibaylo sa malu-ibong takna.
Alang kini kanimo ning akong lindog nga dili matun-as taliwa sa tawhanong kalibug, dawata kining pulong nga dili mawatas-watas sa tawhanong kahibulong.

Og nianang panahona, lantawa pagbalik kining tinuoray nga gugma.

Kabalaka sa Akong Inampingang Gugma

Gipayhag ko na ang dugay nga katahap sa gugmang gilikosan sa tim-us nga gumunhap;
Dili makay-ag kining pagbati nga sa bisan unsang huros sa pagtamay dili modahili;
Ang mga pulong nga akong gilituk mga lunsay nga tinipigan ug sa kasing-kasing dugay nang gililuk;
Gibambalayan kini sa tinuoray nga galamhan uban sa kahadlok nga mangatun-as unya kini diha sa kapanahonan.

Ubos niining kabus uyamot nga kabalaka ang timgas nga pangindahay sa gugma;
Og tanan naka-amgo niining akong hamiling kabilinggan, ang kalimot dili unta makabuntog sa kapanahonan;
Kining gugma’ng naulipon kanunay sa tawhanong kasaysayan sa kanunay isugilon sa bisan unsang garay sa pinulongan;
Apan kining tanan masil-sil sa kasing-kasing ko’ng naputos sa panghina-ut nga ang gugma dili lang unta maanud sa lapyahan sa kalimut.

Oh..akong pinangga, pamati-a kining pulso sa gugma niining gutlo-a ug ayaw itugot nga agawon kini sa taas nga litaniya sa takna;
Ang dios maoy mopamatuod nga kining akong ligdung nga tinguha ug laraw maoy lun-lun tinuod.

HERMENEUTICA

MGA YANONG SUMBANAN ALANG SA PAGSABUT SA PANITIKANG BISAYA
1. Kinahanglan masayran sa magbabasa ang mga posible’ng tuig sa pagsulat sa maong panitikan [literature]; Aron kini dali rang matugkad ang mga kahimtang sa maong panahon nga maoy posible’ng maoy gihimong inspirasyon sa magsusulat.

 

2. Aduna usa’y kalambigitan ang mga pangagpas sa magsusulat mahitungod sa mga hitabo nga mahimong maoy tugkaron sa dili matuki nga panitikan.

3. Kinahanglan usab sayran ang mga titik nga gipang-gawi sa magsusulat; tinuod nga may mga pulong kaniadto nga wala na sa pagkakaron, ingon da usab nga may mga pulong karon nga wala kaniadto; ang pagsusi sa mga pulong nga gipang-gawi maoy modala sa magbabasa sa maong panahon. Ang mga pulong usab ang mopahimangno sa magbabasa sa kalidad sa huna-huna sa usa ka magsusulat.

4. Kinahanglan usab susihon ang mga dagkong hitabo nga nahidugtong sa panahon sa pagkasulat sa maong panitikan. Kini maoy modala sa magbabasa sa balati-an [emotion of the time] nga masinati sa maong kahimtang; kung mabati sa magbabasa ang tinuoray nga galamhan sa panahon, sayun da kaayo ang pagsabut sa maong panitikan gumikan kay masinati man usab ang sikolohiya sa palibut [social psychology] nga nadugtong sa panitikan.

5. Ang pagbahig sa pagsabut sa panitikan. Susihon kun kini nagkinahanglan bang sabtun sigun sa titik [literal intepretation] o pinaagi sa mga panig-ingnan [metaphorical interpretation]. Dinhi masusi ang katungdanan sa mga karakter sa sugilanon kun sila usa ba ka figurativa o tinuod nga persona.

6. Sa pagbasa sa panitikan, kinahanglan tan-awn og una ang pinaka komon nga pagpasabut aron kini matandi sa pagsabut sa gramatika sa panitikan. Kung adunay kalahi-an sa gramatika tali sa komon nga salabutan, kinahanglan utingkayon gayud pagbalik ang katuyo-an ug laraw sa magsusulat.

7. Ang laraw sa magsusulat lisud kaayo’ng tuki-on kay kinahanglan na usab nga mo-atras kita sa kinabuhi ug mga kasinati-an sa magsusulat. Ang laraw ug katuyo-an sa magsusulat mamahimo usa’ng untingkayon pinaagi sa pagtugkad sa iyang ubang mga sinulat [comparative literary studies] nga maoy makapa-labad gayud pag-ayo sa huna-huna sa eskolar. (Kini maoy hiniusang lindog sa Erlebnis ni Dilthey ug sa Psychological Hermeneutics ni Schleiermacher).

8. kinahanglan tugkaron usab ang kagawi-an sa pinulongan sa panahon sa pagsulat; ang kahimtang sa magsusulat; ang edukasyon sa magsusulat; ang banay sa magsusulat nga mamahimong adunay empluwensya sa mga pulong nga gipanggamit; ang mga kasub-anan sa magsusulat; ug ubang mga hitabo nga nakapahimong mabulokon sa kinabuhi sa magsusulat. (Erlebnis ni Dilthey).

9. Angay nga susihon ang kahulogan sa pulong sigun sa panahon ug kahimtang. Dili usab angay kalimtan ang mga lagda sa pinulongan nga maoy gipatuman ug gisunod sigun sa maong panahon ug kahimtang (grammatical rules of the time).

10. Tugkaron usab kun ang sinulat usa ba ka kinabubut-on sa tagsulat or usa ba ka tahas diin ang tuyo sa nagpasulat maoy gipatuman. Susihon usab kun ang pagsulat usa ba ka pag-asumir sa magsusulat isip maoy tinugahan sa maong tulomanon or usa ba lamang ka yanong pagpanulat.

ELEHIYA ALANG SA DILANG BISAYA

ELEHIYA SA PAGKAPANAS SA ATONG HINIGUGMANG PINULONGAN

Sa pagdahili sa kapanahonan dili gayud mapugngan ang paglahugay sa mga sinultihan,
walay si bisan kinsang gamhanan ang makasalindot sa bisan unsang kausaban sa atong kagawi-an ug pinulongan,
dili kini mabitad pagbalik ni bisan kinsang kusgan – ni bisan kinsang batid – ni bisan kinsang banggi-itan,
taliwala niining tanan nga gisagubang nga kausaban, ang nasamdan nga mithi hugasan ta na lamang sa mga luha sa atong kasub-anan.

Ooh.. hinigugma namo’ng pinulongan, nganong gibiyaan mo man ang mabuloko’ng kagahapon sa dihang nahimugso ang kabag-ohan?
Nganong gihiklin mo man ang among pagmaya sa pag-amuma kanimo? Nganong gitalikdan mo man ang masadya nga kagahapon bugti ang imong pagkalagiw ngadto sa kinahiladman sa kawad-an?
Dili mo na ba diay agakon kining kabus nga mga bukton sa mga bisayang mamumulong? Talikdan mo na ba diay kami sa hingpit tugbang sa paghanduraw sa masadya nga paghandum?
Imo ba diay’ng tugotan ang way hunong nga dangoy-ngoy sa among kalag nga samaran ug ang mi-umido nga kasakitan sa imong pagtaliwan?

Ooh.. hinigugma namo’ng pinulongan, asa ka man namo pangitaa taliwa sa among kamingaw kanimo?
Asa man namo sud-unga ang mga matam-is mong handumanan taliwa sa among lunsay’ng kahigwa-us kanimo?
Og kinsa may among kasumbongan sa mga ti-unay namong pagbati’g kahingawa kanimo?
Tugotan ba lang namo nga mapanas na ikaw sa kapanahonan?

Dios sa mga pulong, dios sa kaisipan, dios sa mga dila, ayaw ninyo agawa ang among higugmang pinulongan gikan kanamo;
Ayaw siya laksi-a sa among panumduman, ayaw siya ihikaw sa among pagmaya, itugyan siya kanamo bisan pag motabon ang bag-ong kapanahonan ning among kabus nga kalikupan;
Tugoti kaming maghudyaka uban kaniya taliwa niining mapanamastamasong kahigayunan sa kapanahonan;
Tugoti siyang magpabilin sa tagsa-tagsa namo ka dila, sa tagsa-tagsa namo’ng kasing-kasing, itugyan siya kanamo.

Sa pagbanlas sa kapanahonan, dungan ang pagkapanas sa atong hinigugmang pinulongan.
Gitukmod kini halayo kanato, gipadpad kini sa mga huyohoy paingon sa kawanangan.
Gi-anud ang atong hinigugmang pinulongan sa lapyahan sa halapad nga kawad-an.
Mihuros ang hangin sa kabag-ohan nga maoy mitayhop sa atong hinigugma ngadto sa kapunawpunawan.

Sa among paghinuktok, dili ka namo kalimtan, handumon ka namo hangtud may kaisipan ang mihigugma kanimo;
Ikaw mapanas sa kapanahonan, apan walay makalabni kanimo gikan sa bulawang altar sa among kasubo;
Ang among hinigugmang pinulongan hangtud sa hangtud among ampingan ug higtan sa talikala sa among paghandum.

 

Abril 11,2008