Ang PBB: Pagbansay-bansay sa Pagminaut

Niana na usab ang hilabihan ka walay pulos nga salida sa telebisyon, kini mao ang PINOY BIG BROTHER or ang nabaniug nga PBB sa ABS-CBN.

Dinhi makita ang magpaka-dios-dios nga amo sa ilang pinuy-anan nga ilang gitawag og “Kuya”. Kini siya dili makita apan nakakita sa tanang lihok sulod sa pinuy-anan. Maghimo kini siyag mga tulomanon nga bisan ang bayot nga “kuya” dili makabuhat.

Ang panimuyo sulod sa balay ni “kuya” usa ka pagpakita sa tanang tigtan-aw sa telebesyon nga kuno sila mga tarung nga mga binuhat. Wala silay mahimo apan sa pagpugong sa ilang tinuoray nga kaugalingon ubos sa kasayuran nga GITAN-AW SILA SA DAGHANG KATAWHAN pinaagi sa gipang-instalar nga kamera matag su-ok.

Ang ilang gipakita sulod sa balay ni “kuya” usa lamang ka pagpakaaron-ingnon aron ang molahutay maoy makadawat sa DAKUNG GANTI sa kaulahi-an.

Ang paglahutay sulod sa balay ni “kuya” usa ka pangutana kung asa taman or unsa katas-a ang iyang pagpaka-aron-ingnon sa maong salida, ang dili magpakaaron-ingnon maoy hinginlan dayon sa nagpakamatarung-matarung nga “kuya”.

Ang mga tagbalay or housemates igo lamang mo tuman or mohimo sa gila-uman sa katawhang nagtan-aw [expectation-based performance]. Sila mohilak, mosayaw, mokanta, og dili mo-rebenke ni “kuya”  kay kini maoy lauman nga mahitabo nga ilang buhaton ubos  sa mga mata sa magtatan-aw.

Sulod sa balay ni “kuya”, si “kuya” maoy pinakahalangdon nga dios, tang-tangon ang tagbalay nga mangutana or mogamit sa iyang kaisipan, sulod sa balay ni “kuya” WALA SILAY GITAWAG NGA ILANG KAUGALINGON gumikan kay kun magkinaugalingon ikaw sa pagbuhat sa angay nga buhaton siya nga tagbalay matang-tang gayud sa walay pagduha-duha.

Sa walay pagduha-duha, ang giingong balay ni “kuya” maoy tunghaan sa mga MAUT diin didto nagkat-on sila sa pagbuhat sa mga butang sigun sa pagpatuo. Ang balay ni “kuya” MAOY PAGBANSAY-BANSAY SA PAGMINAUT.

Lisud ba gayud ang pasulit sa Corte Suprema nga mao ang “Bar Exam”?

DILI TINUOD nga lisud kining pasulit nga gitawag og “Bar Exam”. Dili lamang matugkad ang mga kabuang sa mga mohimo ug mokorek niini.

Duha lamang ka posibilidad nga matubag ninyo ang tanang kaso sa pangutana diha sa pasulit. Gitagaan pa gayud kamo sa lugway sa pagpasabut niini sa inyong kaugalingon katarungan.

Mas lisud pa niini ang ubang pasulit kay dunay daghan kaayong tubag nga kapilian.

Ang lisud sa “bar exam” dili ang pasulit mismo kundili ang nalisu nga pangisip sa mo-check niini. Mao lamang kini ang propesyon diin naghan-ok ang mga yabag gumikan sa katarungan kay kining cursoha maoy gihimong taming sa ilang inseguridad sa kinabuhi.

Ang mga mahistrado sa corte suprema magpaka-aron-ingnon usab nga hilabihan gayud ka lisud sa ilang pasulit aron kunohay ingnon nga pirting ka espesyal niining propesyona nga wala gyud intawn uyamot kapuslanan sa tawhanong sibilisasyon.

Mabuhi ra ang tawo nga walay abogado, masabut ra sa tawo ang balaod bisag way abogado, makabuhat ra ang tawo og mga maayong balaod bisag way abogado. Ug labaw sa tanan, ang pagpanghukom sa sitwasyon mamahimong mahimo sa tin-aw ug way kabudlay bisag dili abogado ang mobuhat niini. 

HERMENEUTICA

MGA YANONG SUMBANAN ALANG SA PAGSABUT SA PANITIKANG BISAYA
1. Kinahanglan masayran sa magbabasa ang mga posible’ng tuig sa pagsulat sa maong panitikan [literature]; Aron kini dali rang matugkad ang mga kahimtang sa maong panahon nga maoy posible’ng maoy gihimong inspirasyon sa magsusulat.

 

2. Aduna usa’y kalambigitan ang mga pangagpas sa magsusulat mahitungod sa mga hitabo nga mahimong maoy tugkaron sa dili matuki nga panitikan.

3. Kinahanglan usab sayran ang mga titik nga gipang-gawi sa magsusulat; tinuod nga may mga pulong kaniadto nga wala na sa pagkakaron, ingon da usab nga may mga pulong karon nga wala kaniadto; ang pagsusi sa mga pulong nga gipang-gawi maoy modala sa magbabasa sa maong panahon. Ang mga pulong usab ang mopahimangno sa magbabasa sa kalidad sa huna-huna sa usa ka magsusulat.

4. Kinahanglan usab susihon ang mga dagkong hitabo nga nahidugtong sa panahon sa pagkasulat sa maong panitikan. Kini maoy modala sa magbabasa sa balati-an [emotion of the time] nga masinati sa maong kahimtang; kung mabati sa magbabasa ang tinuoray nga galamhan sa panahon, sayun da kaayo ang pagsabut sa maong panitikan gumikan kay masinati man usab ang sikolohiya sa palibut [social psychology] nga nadugtong sa panitikan.

5. Ang pagbahig sa pagsabut sa panitikan. Susihon kun kini nagkinahanglan bang sabtun sigun sa titik [literal intepretation] o pinaagi sa mga panig-ingnan [metaphorical interpretation]. Dinhi masusi ang katungdanan sa mga karakter sa sugilanon kun sila usa ba ka figurativa o tinuod nga persona.

6. Sa pagbasa sa panitikan, kinahanglan tan-awn og una ang pinaka komon nga pagpasabut aron kini matandi sa pagsabut sa gramatika sa panitikan. Kung adunay kalahi-an sa gramatika tali sa komon nga salabutan, kinahanglan utingkayon gayud pagbalik ang katuyo-an ug laraw sa magsusulat.

7. Ang laraw sa magsusulat lisud kaayo’ng tuki-on kay kinahanglan na usab nga mo-atras kita sa kinabuhi ug mga kasinati-an sa magsusulat. Ang laraw ug katuyo-an sa magsusulat mamahimo usa’ng untingkayon pinaagi sa pagtugkad sa iyang ubang mga sinulat [comparative literary studies] nga maoy makapa-labad gayud pag-ayo sa huna-huna sa eskolar. (Kini maoy hiniusang lindog sa Erlebnis ni Dilthey ug sa Psychological Hermeneutics ni Schleiermacher).

8. kinahanglan tugkaron usab ang kagawi-an sa pinulongan sa panahon sa pagsulat; ang kahimtang sa magsusulat; ang edukasyon sa magsusulat; ang banay sa magsusulat nga mamahimong adunay empluwensya sa mga pulong nga gipanggamit; ang mga kasub-anan sa magsusulat; ug ubang mga hitabo nga nakapahimong mabulokon sa kinabuhi sa magsusulat. (Erlebnis ni Dilthey).

9. Angay nga susihon ang kahulogan sa pulong sigun sa panahon ug kahimtang. Dili usab angay kalimtan ang mga lagda sa pinulongan nga maoy gipatuman ug gisunod sigun sa maong panahon ug kahimtang (grammatical rules of the time).

10. Tugkaron usab kun ang sinulat usa ba ka kinabubut-on sa tagsulat or usa ba ka tahas diin ang tuyo sa nagpasulat maoy gipatuman. Susihon usab kun ang pagsulat usa ba ka pag-asumir sa magsusulat isip maoy tinugahan sa maong tulomanon or usa ba lamang ka yanong pagpanulat.